Fatemeh hashemiغذا در ماهیان
در یک تقسیم بندی کلی ماهیان بر اساس رژیم غذایی به سه دسته تقسیم می‌شوند. گیاهخوار، گوشتخوار و همه چیز خوار. این به آن معنا نیست که غذای دیگری نمی‌خورند بلکه ترجیح غذایی آن‌ها است. (در ضمیمه کتاب لیست ماهیان و سازگاری یا عدم سازگاری آن‌ها با یکدیگر را مشاهده می‌کنید)
ماهیان گیاهخوار:
دسته‌ای هستند که فقط از مواد گیاهی شامل جلبک‌های تک سلولی یا گیاهان آبزی تغذیه می‌کنند.
ماهیان گوشتخوار:
دسته‌ای هستند که یا از زئوپلانکتونها یا از جانوران بزرگتر به عنوان غذا بهره می‌برند. این دسته ماهیان جزو ماهیان غارتگر و مهاجم بوده که با دندان‌های تیز به ماهیان کوچک‌تر حمله می‌کنند.
ماهیان همه چیزخوار:
گروهی هستند که رژیم غذایی مشخصی ندارند و می‌توانند از جلبک‌های تک سلولی، لارو حشرات، زئوپلانکتونها و گیاهان عالی آبزی و یا حتی برخی نرمتنان تغذیه کنند.
نحوه غذا گیری توسط ماهی نیز در ماهیان متفاوت است. نحوه گرفتن غذا بستگی به شکل دهان ماهی دارد. بعضی ماهیان دهان فوقانی دارند که نشان دهنده آن است که غذا را از سطح آب می‌گیرند، مانند ماهیان زنده زا و ماهیان لابیرنت دار. بعضی ماهیان دهان مستقیم (ترمینال) دارند که غذا را از عمق آب می‌گیرند مانند بارب ها و گلدفیش ها. گروهی دیگر دهان تحتانی دار. که غذا را از بستر می‌گیرند، مانند گربه ماهی. بهترین شیوه تغذیه ماهی این است که غذای کمتر در دفعات بیشتر مصرف شود. تعداد دفعات تغذیه ماهیان در مراحل نوزادی بیشتر از مراحل پرورش است. مقدار غذای مورد نیاز روزانه بستگی به دمای آب نیز دارد. اگر دمای آب خارج از حد مطلوب باشد باعث کم اشتهایی یا بی اشتهایی می‌شود.
انواع غذاها:
به طور کلی غذاهای ماهیان آکواریومی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
غذاهای خشک:
این غذاها با منشاء گیاهی و جانوری در انواع و اقسام مختلف تهیه شده و در بازار موجود است. این غذاها برای کسانی که وقت چندانی برای تغذیه ماهیان خود ندارند یا دسترسی به غذای زنده ندارند بسیار مناسب است. البته بچه ماهیان در سالن‌های تکثیر وقتی به سن خاصی (حدودا ۳-۴ هفتگی) می‌رسند می‌توان بوسیله غذاهای خشک بالانس شده تغذیه نمود. غذاهای خشک در اشکال پودر، پلت، قرص، گرانول، پولکی و یا محلول‌های مکمل دیده می‌شوند. در سالن‌های تکثیر بهتر است از غذای خشکی استفاده کنید که دارای برچسب آنالیز شیمیایی باشد.
پودرهای غذایی بهترین غذا برای نوزادان به حساب می‌آیند. غذاهای پلت مخصوص ماهی قزل آلا تهیه می‌شود اما برای ماهیان آکواریومی نیز جذاب و مغذی است. بایستی با توجه به سایز دهان ماهی انتخاب شوند، زیرا ته نشین شدن و سفید شدن آن‌ها در کف دیگر جذابیتی برای ماهیان نداشته و باعث کاهش کیفیت آب می‌شود.
بهترین غذای پلت غذایی است که با وارد شدن به آب در کف باز نشده و درآب پخش نشود. در حال حاضر از بین غذاهای پلت موجود، غذای انرژی (Energy)، بیومار (Biomar) و بتا (Beta) به جهت جیره بندی قوی و جذابیت برای ماهیان، بهترین هستند که اغلب در سالن‌های تکثیر از غذای بیومار استفاده می‌گردد. قرص‌ها معمولا برای تقویت ماهیان و یا تسریع زایمان ماهیان زنده زا مصرف می‌شوند.
اگر از غذای پولکی استفاده می‌کنید بایستی از ظرف غذادهی شناور که به صورت مخروط یا چهارچوب است بهره ببرید تا غذا در کل سطح آب پخش و از دسترس ماهیان خارج نشود. دسته دیگری از غذاهای خشک به نام غذاهای فریز شده وجود دارد که به طور تازه از طبیعت صید شده و فریز می‌شود. از این دسته می‌توان به بیوماس آرتمیا، دافنی، توبیفکس، کرم خونی و لارو پشه سیاه نام برد.
غذاهای زنده:
با وجود اینکه غذاهای خشک بیشتر در دسترس‌اند اما غذاهای زنده کیفیت بالایی داشته و در رشد و نمو ماهیان و مخصوصا در کاهش طول دوره پرورش موثرترند. تغذیه ماهیان مولد با غذای زنده برای رسیدگی جنسی قبل از تخم ریزی یک اصل است. غذاهای زنده بر مبنای محل تهیه به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند.
غذاهای زنده آبزی:
این موجودات معمولا از برکه‌های آبی تهیه می‌شوند و با یک تور مناسب و چند ظرف درب دار قابل صید هستند. این گروه عبارت‌اند از:
-دافنی:
از غذاهای بسیار مناسب برای ماهیان آکواریومی به حساب می‌آید. در آب‌های حاوی مواد آلی در حال تجزیه مشاهده می‌شود. دافنی قرمز مورد نظر است. دافنی بدنی مدور با نیم رخ بیضی دارد با طول ۱-۳ میلیمتر. برای ازدیاد آن‌ها باید تعدادی از آن‌ها را در یک ظرف پر از آب قرار داده و یک برگ کاهو در آب انداخته و تکه ابری روی آن قرار داد تا باعث تجزیه سریع‌تر کاهو و مصرف توسط دافنی ها شود. قرار دادن یک سنگ هوا برای تکثیر آن‌ها بهتر است. دمای ۱۵-۲۰ درجه موردنیاز است.
-لارو پشه:
این لاروها نوزادان پشه‌هایی هستند که در آب‌های راکد و برکه‌ها تخم ریزی نموده‌اند. لاروها بوسیله دمشان در سطح آب آویزان می‌شوند. قبل از اینکه به ۵ میلیمتر برسند بایستی صید شوند.
-توبیفکس:
کرم‌های قرمز نخی شکل در کف آب‌های راکد هستند که در شرایط بی هوازی رشد می‌کنند. قبل از مصرف بایستی به خوبی شسته شوند.
-آرتمیا:
این موجود در بین آکواریوم داران به نام تخم میگو معروف است. تنها جاندار موجود در دریاچه بسیار شور ارومیه است. آرتمیا هم به صورت فله و هم به صورت بسته بندی در بازار عرضه می‌شود. آرتمیای فله معمولا درصد هچ پایینی دارد و تهیه آن توصیه نمی‌شود. بهترین تخم میگوی موجود در بازار آرتمیا فرانسیسکانا است که در بسته بندی شرکت صیدانه پرور عرضه می‌شود. رایج‌ترین غذای زنده در سالن‌های تکثیر است.
برای باز کردن تخم آرتمیا به نسبت ۳ درصد سنگ نمک در آب ریخته و تخم‌ها را داخل آن بریزید به مدت ۴۸ ساعت هوادهی شدید با نور ملایم، تخم‌های آرتمیا هچ خواهد شد… پس از هچ شدن آرتمیا برای مصرف بایستی هوای مخزن را قطع نموده و پوششی روی مخزن را انداخت تا آرتمیاهای باز شده به کف ته نشین شوند و با شلنگ هوا سیفون شده و پس از خارج کردن آب شور به مصرف ماهیان برسند. از آرتمیای تازه باز شده باید برای تغذیه بچه ماهیان تازه به تغذیه فعال افتاده استفاده نمود. آرتمیای زنده تا ۴-۵ روز در محیط هچری رشد می‌کند و قابل مصرف برای بچه ماهیان بزرگتر است.
– انفوزوئرها:
موجودات تک سلولی هستند که در آب‌های حاوی جلبک سبز و در معرض تابش خورشید به آسانی با تقسیم دوتایی تکثیر می‌یابند.
– روتیفرها:
در آب‌های شیرین زندگی می‌کنند. برای تکثیر آن‌ها مقداری آب جوشیده را در یک ظرف بزرگ حاوی مقداری علف خشک ریخته و چند روز به همان صورت باقی گذارید. چند روز بعد تعداد زیادی تولید خواهد شد. برای تغذیه می‌توان مقداری از آب ظرف را در آکواریوم حاوی نوزادان ریخت.
– کرم خونی (شیرونومید):
در برکه‌ها و گودال‌های آب به راحتی قابل دسترس بوده و به مانند لارو پشه در حال شنا کردن هستند. به رنگ قرمز خونی یافت می‌شوند. به تازگی در بازار دربسته بندی‌های منجمد عرضه می‌شود.
غذاهای زنده خاکزی:
در زیر به چند گونه پر مصرف اشاره می‌شود:
– مگس سرکه:
در شیشه‌های سرکه یا روی میوه‌های له شده و درحال فساد یافت می‌شود. بسیار ریز بوده و در مدت کوتاهی تخم ریزی نموده و زیاد می‌شود. جهت تکثیر آن تکه سیب یا موز له شده‌ای را در یک بطری شیر انداخته و تعدادی مگس سرکه را درون شیشه قرار دهید و سر بطری را با کمی پنبه به پوشانید. مگس سرکه ماده در روز ۵۰-۷۰ تخم می‌گذارد. در عرض ۲۴ ساعت تخم‌ها تبدیل به لارو می‌شوند. بهترین زمان مصرف دوره لاروی آن است.
– کرم خاکی:
به وفور در خاک حاصلخیز و مملو از توده‌های گیاهی یافت می‌شود. این کرم‌ها پس از شستشو با آب، به صورت کامل برای ماهیان درشت و به صورت تکه تکه برای ماهیان کوچک‌تر قابل مصرف هستند.
-کرم سفید:
کرم‌های باریک و سفیدی هستند که بین ۲۰-۳۰ میلیمتر طول دارند. در خاک کود زندگی می‌کنند. برخی‌ها به آن گریندال می‌گویند. برای پرورش آن‌ها از جعبه‌های چوبی استفاده می‌شود. برای این کار جعبه چوبی را به اندازه ۱۰ سانتیمتر از خاک حاوی خاک برگ و خاک اره پر کرده، مولدهای آماده اضافه کرد. همواره دما را در ۱۸-۲۰ درجه بایستی کنترل کرد. غذای کرم سفید مخلوط تفاله چغندر، سیب زمینی و هویج به همراه سبوس گندم و آرد است که پخته شده باشد. روی سطح خاک سه شیار ایجاد نموده و غذا را در آن بریزید. به این ترتیب کرم‌ها بالا می‌آیند و می‌توان آن‌ها را صید و مصرف نمود.
سایر غذاها:
برخی غذاهای دیگر وجود دارند که به صورت تازه مصرف می‌شوند مانند جگر گاو، جگر گوسفند، دل گاو، دل مرغ، و ماهی کیلکا.
– جگر گاو:
به علت در صد پروتئین پایین غذای کاملی نیست ولی به علت داشتن ویتامین‌های زیاد در ردیف غذاهای مکمل قراردارد. مواد موجود درآن عبارتنداز ۳% چربی، مواد قندی ۵/۲%، پروتئین ۲۰%، آب ۷۱%.
-جگر گوسفند:
ویتامین‌های موجود در آن از جگر گاو کمتر است و چون چربی و گلیکوژن بالا دارد اگر به تنهایی مصرف شود موجب مرگ و میر می‌شود. مواد موجود در آن چربی ۹%، قند ۵%، پروتئین ۲۳%.
-دل گاو:
ارزش پروتئین و ویتامین‌های آن کم است چون عضوی عضلانی است اما در ماهیان
گوشتخوار بزرگ جثه محبوبیت خاصی دارد و رشد مطلوب را ایجاد می‌کند چربی ۲۰%، پروتئین ۱۶%.
کیلکا:
ارزش پروتئین بالایی دارد و در صورت مصرف با جگر گاو رشد بسیار بالایی را موجب می‌گردد. مواد موجود:۵/۳%چربی، قند ۵/۰%، پروتئین ۱/۱۶%.
این غذاها ۲-۳ بار باید چرخ شوند یا در مولینکس کاملا ریز شوند تا قابل مصرف برای نوزادان گردند، از جهت اینکه به این شکل آب را کدر می‌کند می‌بایست فقط به مقداری ریخته شود که همانجا مصرف شود و چیزی باقی نماند. برای ماهیان بزرگتر به صورت تکه شده می‌توان مصرف کرد.
اصول نحوه غذادهی به ماهیان
نکاتی در مورد نحوه غذا دهی به ماهیان لازم الذکر است که عبارت‌اند از:
۱-نوسانات درجه حرارت تغذیه ماهیان را مختل می‌کند. پس نسبت به کنترل دما دقت بیش‌تری داشته باشید.
۲-دفعات غذادهی در ماهیان نوزاد از ماهیان بالغ بیشتر است. در زمانی که بچه ماهیان شروع به شنای افقی می‌کنند، غذا بایستی در ۳-۴ وعده مصرف شود. رفته رفته در ماهیان بالغ دفعات غذا دهی به ۲ بار در روز کاهش خواهد یافت. تغذیه کم در دفعات بیشتر مناسب‌تر است. اگر وقت کافی برای تغذیه ماهیان خود ندارید می‌توانید از دستگاه غذاده اتوماتیک استفاده کنید که با تنظیمات قبلی در فواصل زمانی مشخص غذا را به داخل آکواریوم می‌ریزد.
۳-تغذیه را در روز یا به عبارت واضح‌تر زیر نور ادامه دار انجام دهید چون تغذیه در زمان شب یا انتهای دوره روشنایی، سبب آلودگی آب می‌شود.
۴-به هنگام تغذیه پمپ هوا و فیلترها را خاموش نمایید تا ماهی با صرف انرژی کمتر بتواند به غذا دست یابد.
۵-اگر ماهی جدیدی را به آکواریوم یا حوضچه منتقل کرده‌اید تغذیه را بعد از ۱۲-۲۴ ساعت آغاز نمایید تا استرس ناشی از جابجایی موجب بروز اختلالات گوارشی نشود.
۶- هر گاه قصد تغییر غذای مصرفی را دارید بایستی به تدریج در هر وعده ۱۰% از غذای جدید اضافه کرده و ۱۰% از غذای قبلی کم کنید تا به مقدار کامل غذای جدید برسید. تغییر ناگهانی غذا موجب کاهش اشتهای ماهی و کاهش رشد مطلوب ماهی خواهد شد.
۷-اگر از غذای خشک استفاده می‌کنید دقت نمایید که غذا رطوبت جذب نکرده باشد چون کپک ایجاد شده در غذا مسمومیت را به دنبال خواهد داشت. غذاهای تازه را فریز کرده و در هر وعده به میزان لازم یخ زدایی و مصرف نمایید.
در این مقاله همه چیز در خصوص غذای ماهی های زینتی بررسی شد.
جهت دریافت اطلاعات رایگان بیشتر به وبسایت و پیج ما سر بزنید.
آوا هاشمی
