آوا هاشمیعلل آبسه‌ها در خرگوش‌های خانگی
در این مقاله علل آبسه‌ها در خرگوش‌های خانگی بررسی خواهد شد:
درک علت شکل گیری آبسه برای انجام درمان مناسب و از بین بردن علت اصلی اهمیت دارد. معمولاً آبسه در سگ‌ها و گربه‌ها ناشی از آسیب‌های نفوذی (به ویژه جراحات ناشی از گاز گرفتگی) هستند. جنگ میان خرگوش‌ها می‌تواند موجب شکل گیری آبسه شود و جراحات ناشی از گازگرفتگی می‌تواند از طریق سگ‌ها، گربه‌ها، روباه‌ها یا سایر شکارچیان تحمیل شوند.
آسیب‌های نفوذی نیز ممکن است ناشی از اجسام خارجی مانند بذرها یا تکه‌های علوفه ای باشند که در پوست یا سطوح موکوسی دهان نفوذ می‌کنند. Haematogenous منتشرشده در مکان‌های دور ممکن است به دلیل آبسه اصلی یا آبسه‌های داخلی که در حفره سینه یا شکم ایجاد می‌شوند، رخ دهند. همچنین آبسه‌ها ممکن است بعد از هر جراحی در خرگوش‌ها ایجاد شوند (به ویژه در جایی که بخیه الزاماً باید به صورت داخلی کشیده شود یا جایی که زخم‌های جراحی تداخل می‌یابند این امر اتفاق می‌افتد).
روش جراحی استریل شده و دقیق می‌تواند این ریسک را کاهش دهد ولی خرگوش‌هایی که به اختلال ایمنی مبتلا هستند ممکن است همچنان آبسه‌ها را ایجاد کنند.
بسیاری از آبسه‌ها در خرگوش‌های خانگی در اطراف سر و صورت ایجاد می‌شوند و به بیماری دندان مرتبط هستند. این آبسه‌ها ممکن است ناشی از تاج‌های دارای رشد بیرویه دندان‌های بد جفتشده باشند که به موکوس دهان یا پوست روی لب‌ها نفوذ کرده‌اند. همچنین آبسه‌های صورت نیز ناشی از عفونت نوک دندان هستند.
بیماری اکتسابی دندان در خرگوش‌ها با کانیزدایی استخوان alveolar که حامی دندان‌هاست، مشخص شده است. در این حالت، فضای لثوی عریض شده و دندان‌ها لق می‌شوند. مواد گیاهی خارجی ممکن است در فضای لثوی گیر کنند. بیماری لثوی ممکن است پیشرفت کرده و امکان ایجاد آبسه‌های لثوی را فراهم می‌نماید. پس از اینکه عفونت به نوک دندان رسید، ساختار ریشه تخریب شده و اطراف استخوان alveolar عفونی میشود. آبسه‌های ریز در کل استخوان اطراف ممکن است ایجاد شوند. زمانی که osteomyelitis ایجاد شود، تشخیص ضعیف میشود (بوهمر و کوزتلین، ۱۹۸۸؛ هارکورت-براون، ۱۹۹۵؛ جنکینز، ۱۹۹۷؛ وسترهوق و لومیج، ۱۹۸۷).
انواع آبسه‌ها، تشخیص و درمان
| بروز | مکان | علت بالقوه | درمان | تشخیص |
| سطحی، کپسوله شده، ساختارهای متحرک در پوست | هر کجا در پس گردن، نزدیک آبسه‌های دیگر در کف پا | زخم‌های ناشی از سوراخ که به دلیل نفوذ اجسام خارجی مانند بذرهای علوفه ایجاد شده‌اند انتشار خونریزی تزریقات بعدی انتشار لنفوسیت ناشی از فشار و وضعیت ضعیف | گزینه‌ها ۱. شکافتن و آنتی بیوتیک سیستمیک پس از جراحی ۲. اگر آبسه دائمی باشد و موجب ایجاد مشکلات نشود، درمان ندارد | خوب |
| زیر پوستی دارای تورم بافت عمیقتر | هر کجا روی گونه | جراحات ناشی از جنگیدن تاج‌های طویلشده بهویژه در بالای دندان‌های پیشآسیابی که به درون موکوس دهان نفوذ کرده‌اند | گزینه‌ها ۱. شکافتن ۲. لانست زدن و فشردن چرک قبل از debridement کامل و قرار | خوب ولی شاید نیاز به تکرار عملیات دندانپزشکی داشته باشد |
| بزرگ، رشد سریع، ورم ناشی از نکروز پوست | هر کجا معمولاً روی گونه یا submandibular | جراحات نفوذی بهویژه ناشی از دندان Flare up بلندمدت آبسه‌ها دربرگیرنده ساختارهای عمیقتر هستند | کشت و حساسیت، بهویژه ارگانیسم‌های غیر معمول ممکن است دخیل شوندزه کشی جراحی در مراحل اولیه، بررسی جراحی پس از درمان آنتی بیوتیکی ممکن است نیاز شود. | تشخیص متغیر است و به علت بستگی دارد ممکن است رادیوگرافی و درمان بعدی نیاز شود |
| کپسوله شدن شدید ورم‌های چسبیده به استخوان زیرین صورت ممکن است متعدد باشند ممکن است مرتبط با سایر علائم ناشی از آبسه‌های درون جمجمه مانند تخلیه بینی، dacrocystitis مزمن | در امتداد مرز شکمی یا فک زیرین | عفونت‌های Periapical دندان‌های گونه فک زیرین معمولاً با بیماری اکتسابی دندان مرتبط است ممکن است ناشی از گیر افتادن مواد غذایی یا ورود تراشه‌ها به فضای لثوی شود | کشتن از روی ترحم یا رادیولوژی جمجمه کشت و حساسیت معاینه دهانکاوش، بافت برداری و debridement کلیApicectomy یا کشیدن دندان پر کردن حفره آبسه با قرص‌های آنتی بیوتیکهیدروکسید کلسیم در حفره‌های استخوانی (با مراقبت از بافت‌های نرم) | متغیر بوده و به میزان و شدت بیماری دندان دارد درمان امکانپذیر است عود بیماری متداول است درمان پرهزینه است تغییر در همترازی دندان‌ها می‌تواند موجب بدجفتیهای مرتبط شود |
| تخلیه سینوس‌ها از آبسه‌های عمیق درون بافت | روی گونه یا submandibular هر کجا | مرتبط با بیماری دندان مانند عفونت periapical یا ناشی از بیماری پیشرفته دندان عفونت حاد | گزینه‌ها کشتن از روی ترحم جراحی کردن و قرار دادن قرص‌های سرشار از آنتی بیوتیک (بعید است که درمان کند ولی شاید دوره بهبودی را ایجاد نماید)درمان موضعی با ضد عفونی کننده | درمان شدن بعید است ولی غیرممکن نیست خرگوش‌ها به مراقبت و پرستاری دائم صاحبانشان نیاز دارند خرگوش‌ها می‌توانند طول عمر نرمال چند ماهه یا حتی چند ساله داشته باشند آبسه‌ها باید بهصورت دورهای معاینه شوند تا اطمینان حاصل شود که مشکلات جدیدی مانند تاج‌های طویل شده ایجاد نشده باشد |
| تورم، مفصل‌های دردناک ناشی از شل شدگی | هر مفصل ممکن است متأثر شود ولی بیشتر در tarsus های ناشی از pododermatitis زخم متداول است | انتشار هماتوژنها Pododermatits زخم مستعد بیحرکتی ناشی از انباشتگی مسکن، چاقی یا درد ناشی از بیماری دیگری مانند spondylosis بیماری با ترکیب ضعیف، پوست نازک، کفپوشهای سخت و وضعیت‌های کثیف بدتر میشود | کشتن از روی ترحم یا رادیوگرافی Culture and sensitivityآنتی بیوتیک سیستمیک بلندمدت رختخواب تمیز، خشک و نرم، کاهش وزن دردکشی، | تشخیص ضعیف ممکن است به دلیل ناتوانی دائم آسیب دائمی به ساختار مفصل وارد شود حتی اگر عفونت کنترل شده باشد قطع عضو ممکن است مشکل اصلی را حل نکند و باعث بیحرکتی بیشتر شود و فشار روی مفصل‌های دیگر را افزایش دهد |
| آبسه‌های داخلی | ||||
| آبسه‌ها ناشی از نفوذ ریشه‌های طویل شده گونه فک فوقانی در مجراهای بینی یا فضای retrobulbar هستند | ممکن است با ورقلمبیدگی چشم، dacrocystitis چرکی شدید، انسداد بینی و تخلیه بینی بروز کنند | بیماری اکتسابی دندان آبسه‌ها ممکن است قبل از بروز علائم بیماری ایجاد شده باشند | کشتن از روی ترحم یا تشخیص و کشیدن دندان درصورت امکان مراقبت مکمل، آنتی بیوتیکها و دردکش‌های بلندمدت Enucleation به منظور کشیدن آب حفره آبسه و قرار دادن قرص‌های سرشار از آنتی بیوتیک یا درمان کردن به صورت تخلیه آبسه تخلیه فضای retrobulbar به صورت مکیدن، که پس از فشردن و قرار دادن قرص‌های سرشار از آنتی بیوتیک انجام می‌شودفشار دادن مجرای Nasolacrimal | تشخیص ضعیف معمولاً با بیماری پیشرفته دندان مرتبط است آبسه‌های مجرای بینی قابل دسترس نیستند |
| توده‌های شکمی | آبسه‌ها از رحم، تخمدان یا توده‌های حفره صفاقی ناشی می‌شوند که به ساختارهای اطراف چسبیده‌اند | Bacteraemia Pasteurellosis جراحی شکم | کشتن از روی ترحم جراحی و آنتی بیوتیکهای سیستمیک (ovariohysterectomy ممکن است نیاز شود)مرخص نمودن و درمان طولانیمدت آنتی بیوتیکی | به دلیل تشکیل چسبناک ساختارهای اطراف که جراحی را دشوار یا غیرممکن می‌کنند |
| آبسه‌های مربوط به دستگاه vestibular | مغز (ناشی از بیماری vestibular) | Pasteurellosis بالارونده ناشی از حفره بینی از طریق لوله eustachian و گوش میانی | کشتن از روی ترحممراقبت مکمل، آنتی بیوتیکها و دردکش‌های بلندمدت Bulla osteotomy | ضعیف |
| آبسه‌های حفره سینه | انتشار هماتوژنها Pasteurellosis زخم‌های نفوذی ناشی از گاز گرفتن | کشتن از روی ترحم مراقبت مکمل، آنتی بیوتیکها و دردکش‌های بلندمدت | ضعیف |
هرگونه درمان بلندمدت آبسه‌ها در خرگوش‌ها باید شامل مراقبت مکمل یعنی رژیم غذایی خوب، امکان ورزش، رختخواب تمیز، هم نشین و غیره باشد.
تشخیص آبسه‌ها در خرگوش‌ها
آبسه‌های خرگوش را می‌توان بر اساس بروز بالینی و ویژگی‌ها دسته بندی نمود (هاروی، ۱۹۹۷). تشخیص بر اساس نوع آبسه متفاوت بوده و هر نوع آبسه به رویکرد متفاوتی نیاز دارد. در بسیاری از گونه‌ها، ایجاد آبسه با درد مشخص میشود و همراه با pyrexia و کسالت است. معمولاً آبسه ها در خرگوش‌ها بهصورت دردناک ظاهر نمی‌شوند و حیوان ممکن است به خوبی و بدون کسالت غذا بخورد. Pyrexia مشخصه ای برای آبسه‌های خرگوش نیست.
آبسه‌های دندان در خرگوش‌ها بسیار متداول هستند. آبسه‌های Periapical متداول‌ترین نوع آبسه بوده و در مکان‌های موضعی مرتبط با ریشه‌های طویلشده دندان ایجاد می‌شوند (هارکورت-براون، ۱۹۹۵). ناشی از نوک دندان‌های فک زیرین ممکن است در امتداد فک لمس و بهصورت ورم‌های زیرپوستی با رشد کند ظاهر شوند که احتمال جنبش آن‌ها یا چسبیدن به بافت عمیق تر وجود دارد. تشخیص Neoplasia متفاوت است. سارکومای Osteogenic در فک خرگوش‌ها ثبت شده است (والبرگ، ۱۹۸۱) ولی نادر است. آبسه‌های Periapical دندان‌های فک زیرین، وارد گذرگاه‌های بینی یا فضای periorbital شده و قابل لمس نیستند، مگر اینکه استخوان مجاور را تخریب نمایند.
آبسه‌های Retrobulbar موجب تورم چشم شده و ممکن است نیاز به تخلیه چشم باشد تا بتوان تشخیص دقیقی انجام داد اما گاهی اوقات با وارد نمودن سوزن در فضای periorbital امکان تخلیه آبسه وجود دارد. معاینه Ultrasonographic می‌تواند برای تعیین میزان آسیب به کار رود ولی نمی‌توان آبسه را از کیست‌های پر از مایع تشخیص داد. MRI یا CT اطلاعات معتبر بیشتری را در اختیار قرار می‌دهند. تومورها و کیست‌ها نیز ممکن است در این محل ایجاد شوند. آبسه‌های درون حفره بینی نیاز به اعتبارسنجی آندوسکوپی دارند ولی تشخیص احتمالی با رادیوگرافی یا CT امکانپذیر است.
خرگوش‌های بیمار ممکن است علائم انسداد دستگاه تنفس مانند:
تخلیه چرک بینی
تنفس سخت
صدای فوقانی تنفس
را از خود بروز دهند یا ندهند. اجسام خارجی بینی موجب ایجاد علائم مشابهی می‌شوند که معمولاً یکجانبه هستند. Pasteurellosis حاد نیز موجب تخلیه چرکین و حاد بینی و ایجاد بیماری دستگاه تنفس فوقانی میشود. آبسه‌های اطراف نوک دندان‌های پیشین یا دندان‌های پیشآسیایی فک زیزین نیز ممکن است موجب انسداد حاد مجرای بینی شده و dacrocystitis مزمن را ایجاد کنند. التهاب استخوان برجسته zygomatic ممکن است ناشی از آبسه در این مرحله باشد.
گاهی اوقات آبسه ها می‌ترکند و چرک تخلیه میشود. گونه نیز محلی برای آبسه است، به طوریکه از طریق نفوذ تاج‌های طویل شده دندان‌های گونه فوقانی در موکوس دهانی، ایجاد می‌شوند. تاج‌های طویلشده با معاینه دقیق حفره دهان قابل تشخیص هستند. آبسه‌های سطحی بدن نیز به راحتی لمس می‌شوند. آبسه‌های ناشی از زخم‌های گازگرفتگی یا آسیب‌های نفوذی معمولاً با سابقه مبارزه حیوان ارتباط دارد و احتمالاً جراحات پوستی در محل نفوذ مشاهده میشود. مفصل‌های آبسه دار متورم و دردناک شده و خرگوش را لنگ می‌کنند. تشخیص آبسه‌های داخلی دشوار است.
آبسه‌های بزرگ ممکن است بدون علائم بالینی آشکار در شکم رشد کنند. آین آبسه‌ها ممکن است در دستگاه تناسلی و بعد از جراحی یا در محل چسبندگی‌ها ایجاد شوند. اگر چسبندگی‌ها با عملکرد گوارش تداخل داشته باشند، قابل تشخیص هستند. آبسه‌های ریوی عملکرد تنفس را مختل نموده و موجب تنگی نفس می‌شوند ولی این علائم احتمالاً در مراحل اولیه بیماری و زمانی که خرگوش در حالت سکون است، بروز نمی‌یابند. Haematology به ندرت قابل تشخیص است. خرگوش‌های مبتلا به آبسه، leucocytosis یا نوتروفیلها را بروز نمی‌دهند اما معمولاً انتقال به سمت چپ مشاهده شده است.
در عوض، علائم غیر خاصی از بیماری مانند آنمی خفیف یا lymphopenia ایجاد می‌شوند.
ممکن است افزایش تعداد monocyte در خرگوش‌های مبتلا به آبسه مشاهده شود ولی تعداد monocyte درون مرجع آزمایشگاهی حاکی از فقدان آبسه است. اسکن سونوگرافی به تشخیص آبسه‌های مختلف داخلی و نئوپلاسمها کمک می‌کند. رادیوگرافی نیز در تشخیص مفید است. برخی آبسه‌ها حاوی مواد درشت آهکی هستند که با رادیوگرافی یا ultrasonographically مشخص می‌شوند.
در این مقاله علل آبسه‌ها در خرگوش‌های خانگی بررسی شد.
وبسایت و اینستاگرام ما را دنبال نمایید
به روز ترین کلینیک دامپزشکی تهران، کلینیک دامپزشکی روژان
۰۹۱۲۹۲۶۳۰۵۵- ۷۷۴۶۱۳۶۸-۰۲۱
طب خرگوش
نویسنده:پروفسور مولی وارگا
مترجم:آقای دکتر احمدرضا الهیار ترکمن
قبل از انجام هرگونه اقدام با دامپزشک خود مشورت نمایید؛ادمین و سایت روژان پت هیچگونه مسئولیتی در قبال اقدامات خودسرانه و عواقب ناشی از آن ندارد.
