استرس خرگوش

استرس

اثرات استرس بر خرگوش‌ها اهمیت دارد. کاتکول آمین‌ها در واکنش به استرس آزاد می‌شوند و ممکن است موجب نارسایی قلبی و مرگ شوند. استرس ناشی از ازدحام بیش­ازحد (overcrowding) برای القاء کاردیومیوپاتی در خرگوش‌های آزمایشگاهی به کار رفته است (وبر و وان در والت، ۱۹۷۵). این امر به دلیل سفر و نگهداری/دستکاری اهمیت دارد و جراحی دامپزشکی ذاتاً برای بسیاری از خرگوش‌ها استرس­زا است و می‌تواند منجر به تغییرات فیزیولوژیک زیادی شود که در ادامه توضیح داده خواهد شد. تحریک سیستم عصبی سمپاتیک از فعالیت دستگاه گوارش جلوگیری می‌کند، حرکت روده کاهش می‌یابد و می‌تواند اثر knock-on را بر میکرفلورای caecal و عملکرد هضم Enterotoxaemia داشته باشد.

ایستایی روده نتیجه هر وضعیت استرس­زایی خواهد بود. موکوئید انتروپاتی با وضعیت‌های استرسی ازجمله از شیر گرفتن، زایمان یا مسکن مجدد مرتبط است. استرس در خرگوش‌ها، جریان خون کلیه را کاهش می‌دهد. در پژوهشی که توسط کاپلان و اسمیت (۱۹۳۵) در مورد اثرات جریان diuresis و ادراری انجام شد، دوز واحد ۵۰ میلی­لیتر/ کیلوگرم آب به خرگوش‌های تحت آزمایش داده شد تا درد یا ناراحتی را تحریک کند.

عوامل ایجادکننده استرس خرگوش‌ها

•درد و بیماری
•محیط‌های ناآشنا
•حمل و نقل
•نگهداری خشن
•نزدیک شدن شکارچیان بالقوه، سگ‌ها، گربه‌ها، موش خرماها، پرندگان شکاری و انسان‌ها (برای خرگوش‌های وحشی)
•تحکم همنشین و نبود راه گریز
•ناتوانی در بروز الگوهای رفتاری طبیعی مانند تخریب کردن، لانه¬سازی و تعامل اجتماعی.
•پرورش ضعیف: غذای ناکافی، آب و فیبر غیر قابل هضم ناکافی، دمای بسیار بالا یا پایین محیط

اثرات استرس در خرگوش‌ها

بسیاری از اثرات استرس به آزادسازی کاتکول امین‌ها یا کورتیکواستروئیدها مربوط می‌شوند و ممکن است تهدیدکننده حیات باشند:
• آزاد شدن کاتکول امین ممکن است منجر به نارسایی قلبی و مرگ شود. استرس ناشی از ازدحام زیاد برای القاء کاردیومیوپاتی در خرگوش‌های آزمایشگاهی به کار می¬رود.
• تحریک سیستم عصبی سمپاتیک مانع فعالیت دستگاه گوارش می‌شود، حرکت روده کاهش می‌یابد و اثر knock-on دارد. ایستایی روده، تشکیل trichobezoar (گلوله مو)، enterotoxaemia و ناراحتی مخاط روده همگی به استرس مربوط می‌شوند.
• استرس در خرگوش‌ها موجب کاهش قابل ملاحظه جریان ادرار، جریان پلاسمای کلیه و نرخ فیلتراسیون می‌شود. Oliguriaممکن است ۳۰ تا ۱۲۰ دقیقه طول بکشد.
• استرس ممکن است اسید معده را افزایش داده و موجب زخم معده در خرگوش‌ها شود.
• استرس سرکوب کننده ایمنی است. خرگوش‌هایی که از بیماری دندان رنج می‌برند، تعداد لنفوسیت‌هایشان بسیار کمتر از خرگوش‌های سالم است.
• استرس بر متابولیسم کربوهیدرات اثرگذار است. نگهداری خرگوش به¬تنهایی، ممکن است باعث افزایش گلوکز خون تا ۸.۵ mmol/L شود. سطوح گلوکز خون که با انسداد روده ای یا سایر بیماری‌های استرسی مرتبط‌ است، ممکن است خیلی بالا باشد (۲۰-۲۵ mmol/L).
• استرس موجب بی اشتهایی می‌شود و در ترکیب با متابولیسم کربوهیدرات متوقف شده یا نرمال ممکن است منجر به لیپیدوز کبدی، نارسایی کبد و مرگ شود. روش‌های به حداقل رساندن استرس در خرگوش‌ها به عهده درمان دامپزشکی است.

و در ادامه نکات:

•از دردکش ها در وضعیت‌هایی که خرگوش متحمل درد است، استفاده کنید.
•خرگوش‌ها را به صورت آرام و ملایم نگه دارید یا آن‌ها را بیهوش نموده تا فرآیندهای دردزا یا ناراحت¬کننده فروکش کنند.
•خرگوش‌ ها را در حوله ای بپیچید تا بتوان آن‌ها را معاینه نمود یا نمونه خون گرفت.
•خرگوش‌ها را دور از منظره، صدا یا بوی شکارچیان مانند واق¬واق سگ‌ها و موش خرماها نگه دارید.
•علوفه را به عنوان ماده بستر برای خرگوش‌هایی که منتظر جراحی‌اند یا احیاء شده‌اند، فراهم کنید. بوی علوفه آشناست و برای حیوانات ترسو ایمن است. به علاوه، منبعی از فیبر غیر قابل هضم و ماده foraging خواهد بود.
•بستری شدن را به همراه یک خرگوش بیمار لحاظ کنید.
•شیوه‌ها یا دستگاه‌های استرس زا ازجمله لوله‌های بینی شکم و قلاده‌های Elizabethan را به حداقل برسانید.

در همه موارد، محرک‌های مختل­ کننده بلافاصله در جریان ادرار و نرخ فیلتراسیون بروز پیدا می‌کنند. Oliguria اغلب شدید است و ۳۰ تا ۱۲۰ دقیقه طول می‌کشد. برخی خرگوش‌ها بر اثر تشنج می‌میرند. گروه کنترلی که تحریک نشده‌اند و مورد اختلال قرار نگرفته‌اند، با افزایش جریان ادرار می‌توانند در برابر diuresis مقاومت کنند.

اثرات استرس بر بدن خرگوش:

استرس، اسید معده را افزایش می‌دهد. زخم‌های معده یافته‌های رایج پس از مرگ خرگوش‌ها (به­ویژه آن‌هایی که قبل از مرگ دچار بی­اشتهایی شده‌اند) هستند. در پژوهشی که بر روی ۱۰۰۰ خرگوش مرده توسط هینتون (۱۹۸۰) انجام شد، مشخص گردید که ۷.۳ درصد آن‌ها زخم مخاط معده داشته‌اند که با استرس و بیماری‌های مربوطه، پیوند داشت. زخم‌های استرسی آزمایشگاهی در مخاط معدی خرگوش‌های آزمایشگاهی از طریق تزریق درون­پوستی آدرنالین القاء شده بود (بهارا و همکاران، ۱۹۸۰).

استرس ممکن است تعداد گلبول‌های سفید متمایزکننده هر گونه را تغییر دهد. خرگوش‌ها به­ویژه در برابر اثرات استرس، آسیب­پذیر هستند. سفر با ماشین برای جراحی، دوره اتاق انتظار پس از عوعو سگ یا هیجان نگهداری ممکن است در تصویر خون منعکس شوند. آدرنالین و کورتیزول توزیع لنفوسیت‌ها در بدن را متأثر می‌سازند. تزریق برونی آدرنالین به خرگوش‌ها موجب توزیع مجدد لنفوسیت‌ها از طحال یا مغز استخوان به خون محیطی، شش‌ها و کبد می‌شود (تافت و همکاران، ۱۹۹۲ الف). برعکس، تزریق کورتیکواستروئید خارجی موجب توزیع مجدد لنفوسیت‌ها از خون سطحی، مغز استخوان و طحال به بافت لنفاوی در خرگوش‌ها خواهد شد (تافت و همکاران، ۱۹۹۲)؛ ب).

دوره‌های طولانی استرس موجب lymphopenia می‌شود. خرگوش‌هایی که از علائم بالینی بیماری دندان رنج می‌برند، تعداد لنفوسیت‌های قابل­­توجه کمتری نسبت به خرگوش‌های سالمی دارند که در شرایط محدوده آزاد نگهداری می‌شوند (هارکورت-براون و بیکر، ۲۰۰۱). متابولیسم کربوهیدرات متأثر از استرس است. نگهداری خرگوش به­تنهایی ممکن است منجر به افزایش گلوکز خون تا ۸.۵ mmol/L شود. سطح گلوکز خون می‌تواند تا ۲۰ -۲۵ mmol/L در خرگوش‌های بیمار ازجمله خرگوش‌های مبتلا به انسداد روده­ای افزایش یابد (هارکورت-براون و هارکورت-براون،۲۰۱۲). اختلالات متابولیسم کربوهیدرات به­طور بالقوه پیامدهای خطرناکی دارد که منجر به لیپیدوز کبدی، نارسایی کبدی و مرگ می‌شود.

میخکوب شدن:

خرگوش‌ها به­ عنوان گونه‌های غارتگر، واکنش‌های رفتاری و فیزیولوژیکی زیادی نسبت به هورمون‌های آدرنال نشان می‌دهند. واکنش به خطر به­ صورت “میخکوب شدن” یا جهیدن و فرار کردن بروز پیدا می‌کند. با اینکه اکثر خرگوش‌های خانگی توسط صاحبانشان نگهداری می‌شوند و از طریق معاینه بالینی تحت استرس قرار نمی‌گیرند اما همیشه احتمال جهیدن ناگهانی و تلاش برای فرار وجود دارد. استخوان‌های شکسته­شده و دندان‌های خردشده ممکن است از پیامدهای جهیدن روی میز مشاوره باشد. خرگوش‌های مهاجم ممکن است به پاهای عقبی خراش وارد کنند و باعث زخم شوند. صاحبانی که معمولاً از اثر استرس ناآگاه هستند و احتمال وارد شدن خطرات فیزیکی به خرگوش وجود خواهد داشت.

ایجاد جراحی دوستانه خرگوش:

•خرگوش‌ها، گونه‌های غارتگری هستند. در وضعیت‌های تهدیدآمیز، کاتکول امین به¬منظور ستیز آزاد می‌شود.
•کاتکول امین‌ها ممکن است اثرات فیزیولوژیکی منفی بر خرگوش‌ها داشته باشند. این اثرات دربرگیرنده ایستایی روده، oliguria، خشم ناگهانی، عفونت بدون علامت و در موارد شدید مرگ است.
•مطلوب است اطمینان حاصل شود که هر تعاملی با خرگوش باید تا حد امکان عاری از استرس باشد.

•عوامل استرس زای بالقوه شامل:

1. سفر به سوی دامپزشکان. صاحبان خرگوش باید درصدد حداقل نمودن زمان سفر باشند و مطمئن شوند که خرگوش نباید خیلی داغ و سرد شود؛ غذای مناسب برای خرگوش فراهم شود؛ همنشین مطمئنی برای وی انتخاب شود؛ قفس وی در حین سفر پوشانده و محرک‌های بصری به حداقل برسد.
2. اتاق انتظار. پرسنل دامپزشکی باید درصدد اجتناب از قرار گرفتن در برابر شکارچیان بالقوه به مدت طولانی باشند. در مواردی که نزدیک شدن سگ‌ها و گربه‌ها اجتناب¬ناپذیر است، زمان‌های انتظار باید به حداقل برسد و احتمالاً خرگوش تحت نظارت خارج از خودرو قرار گیرد یا تا زمان مشاوره در اتاق آماده¬سازی و یا در یک بخش آرام قرار بگیرد.
3. مشاوره. خرگوش‌هایی که به¬آرامی و ملایمت نگهداری می‌شوند، خیلی کمتر واکنش¬گر هستند. تسکین درد باید بلافاصله در هر شرایطی که احتمال درد وجود دارد، انجام شده و معاینه باید در وضعیت آرامش انجام شود. برخی خرگوش‌ها نیاز به محدود شدن در حوله دارند ولی برای بسیاری از آن‌ها فقط پوشش آرام چشم‌ها و آرام ماندن کفایت می¬کند.
4. بستری شدن در بیمارستان. در حالت ایده¬آل خرگوش‌ها باید از گربه‌ها، سگ‌ها و موش خرماها جدا نگه داشته شوند. یافتن یک مکان آرام در کلینیک مفید است ولی پرسنل می‌بایست قادر به انجام مشاهدات کافی باشند. لازم است برای خرگوش‌ها غذای آشنا، مواد و سینی خواب فراهم نمود. هر درمان دارویی را باید با حداقل استرس ممکن انجام داد. استفاده از مسکن‌هایی مانند midazolam در دوز خیلی پایین و زمانی که خرگوش در بیمارستان بی قراری زیادی دارد، موردنیاز است.

سخن پایانی:

آن‌ها ممکن است نزدیک شکارچیان بالقوه مانند موش خرماها، سگ‌ها، گربه‌ها یا پرندگان شکاری شوند. حتی صدا یا بوی شکارچیانی مانند موش خرما می‌تواند استرس­زا باشد. صداهای بلند، محیط‌های ناآشنا و سفرهای ماشینی همگی میزان استرس خرگوش‌هایی را که برای جراحی ویزیت می‌شوند، افزایش می‌دهند. اثرات استرس را می‌توان با تشویق صاحبان به ترک خرگوش‌های درون کریر در اتاق انتظار، بررسی آرام و ملایم در اتاق مشاوره و استفاده از دردکش‌های متداول برای حیواناتی که درد می‌کشند، به حداقل رسانید.

در این مقاله همه چیز در خصوص استرس خرگوش بررسی شد.

جهت دریافت اطلاعات رایگان بیشتر به وبسایت و پیج ما مراجعه کنید.

تذکر مهم : این مطلب برگرفته از کتاب طب خرگوش است.

بهترین کلینیک دامپزشکی تهران کجاست؟

کلینیک دامپزشکی روژان

۰۹۱۲۹۲۶۳۰۵۵- ۷۷۴۶۱۳