انواع کوکسیدوز در خرگوش

انواع کوکسیدوز در خرگوش

در این مقاله انواع کوکسیدوز در خرگوش بررسی خواهد شد:

کوکسیدوز بیماری مربوط به جانوران نگهداری ­شده در محیط ­های شلوغ است و در بسیاری از مکان‌های پرورشی رخ می‌دهد. محیط‌های فشرده، کثیف و مرطوب مستعد کوکسیدوز بوده و می‌توانند آلودگی سنگینی به بار بیاورند. این بیماری ناشی از انگل تک­یاخته با چرخه حیات پیچیده است.

گونه‌های Coccidia میزبان، بسیار خاص هستند. عفونت از طریق خوردن sporulated oocysts که از پشکل خرگوش مبتلا دفع می‌گردد، ایجاد می‌شود. oocysts ها باید ۴۸-۷۰ ساعت خارج از بدن میزبان باشند تا هاگ­آوری کنند. Oocysts در محیط خیلی مقاوم بوده و می‌توانند از طریق غذا، خاک یا fomites منتشر شوند. خرگوش‌های وحشی مبتلا شده و از لحاظ نظری، منبع بالقوه­ای از عفونت برای آن دسته خرگوش‌های خانگی هستند که از چمن تغذیه می‌کنند. چمن‌های بلندی که با دست چیده می‌شوند نسبت به چمنی که توسط تعداد زیادی خرگوش وحشی چریده شده‌اند، احتمال کمتری برای آلوده شدن دارند.

انگل‌های protozoan

که سبب کوکسیدوز می‌شوند، Sporozoa متعلق به زیر راسته Eimeriorina هستند. Eimeria انگل‌های سلول epithelial هستند. آن‌ها به موکوس روده، روده بزرگ، میان­روده و بافت‌های پوششی مجراهای مختلف حمله می‌کنند. خرگوش‌های مبتلا، oocysts را که برای عفونت نیاز به اکسیژن و دوره چند روزه دارند، بی­اثر می‌کنند.

خوردن oocyst باعث آزادسازی sporozoites در اثنی عشر پس از شکسته شدن به آنزیم‌های گوارشی می‌شوند. sporozoites ها هم­زمان با تکمیل چرخه حیات پیچیده‌شان به سلول‌ها حمله کرده و سبب آسیب به بافت می‌شوند و درنهایت oocysts در لومن روده آزاد می‌شود. Eimeriaspp یک مکان خاص و میزبان است. Oocysts می‌تواند به مدت چند سال در محیط زنده بماند ولی در برابر شرایط خشک آسیب­ پذیر است. خرگوش‌های احیاءشده در برابر عفونت ایمن شده‌اند.

۱۴ گونه Eimeria در خرگوش‌ها بیان شده است. همه گونه‌ها به­ جز یکی caecum، میان­روده یا colon یافت شده و موجب “کوکسیدوز روده­ای” می‌شوند. یکی از گونه‌ها موسوم به Eimeria stiedae در سلول‌های اپی تلیال مجراهای bile سکنی گزیده و سبب “کوکسیدوز کبدی” می‌شود. هیچ اختلال ایمنی بین Eimeria spp های مختلف وجود ندارد.

کوکسیدوز روده ­ای

Eimeria magna و Eimeria irresidua دو نوع از مهم‌ترین گونه‌های coccidial پاتوژنیک هستند که روده خرگوش‌ها را مبتلا می‌کنند. گونه‌های روده دیگر که کمتر پاتوژنیک هستند، شامل Eimeria perforans، Eimeria media، Eimeria elongata، Eimeria neoloporis، Eimeria caecicola و Eimeria piriformis هستند.

در مراحل پیشرفت

عفونت به ایلئوم و ژژونوم محدود می‌شود ولی در عفونت‌های سنگین، overspill درون میان­روده مشاهده شده است (اون، ۱۹۹۲). دو مرحله غیر جنسی اووسیت­ها در پشکل‌ها ۷-۸ روز پس از عفونت مشاهده شده است.

عفونت‌های ترکیبی ممکن است رخ دهند و coccidia معمولاً در ارتباط با سایر عامل‌های پاتوژنیک مانند E. coli یافت شده است. همیشه اهمیت کوکسیدوز روده­ای در خلال شیوع بیماری روده­ای مشخص نیست اما وجود گونه‌های پاتوژنیک در جمعیت مستعد می‌تواند مهلک باشد (به­ویژه در خرگوش‌های نوزادی که از  شیر گرفته شده‌اند). عفونت حاد موجب بی­ اشتهایی، کاهش وزن، افسردگی و اسهال می‌شوند که haemorrhagic می‌تواند ایجاد شود. Intussusceptions ممکن است مرتبط با عفونت مزمن می‌شود. coccidiosis زیر بالینی موجب کاهش تبدیل مواد غذایی می‌شود.

در معاینه پس از مرگ

می‌توان انگل را در معاینه میکروسکوپی و از طریق ضایعات پوشش روده یافت. جراحات ابتدا در ایلئوم و ژژونوم اتفاق می­افتند و بلافاصله از طریق التهاب و ورم محل عفونت، تشخیص داده می­شوند. زخم‌های Mucosal و haemorrhages ها ممکن است مشاهده شوند. تغییرات مشخصی را می­ توان به­ صورت بافت­ شناسی در دیواره روده مشاهده نمود.

در طول حیات، oocysts در پشکل‌ها یافت شده‌اند. داروهای Sulpha را می‌توان برای درمان کوکسیدوز به کار برد. گروهی از خرگوش‌ها را می‌توان با داروهای موجود در غذا و آب درمان نمود. ترکیبات trimethoprim خوراکی یا toltrazuril را می‌توان برای درمان حیوانات خانگی به کار برد. دوزهای خوراکی مجزا از toltrazuril (2.5–۵ mg/kg) یا دوزهای یکتای۵۰ mg/kg از sulphadimethazine به ­صورت تزریق در آب نوشیدنی ۱ g/L به مدت ۹ روز  جهت کاهش تخم پشکل به اندازه ۷۳-۹۰ درصد یافت شده‌اند (ردروب و همکاران، ۲۰۱۰).

کوکسیدوز کبدی

کوکسیدوز کبدی بیماری خطرناکی در خرگوش‌هاست که از گونه خاصی از E. stiedae نشئت می­گیرد. خرگوش‌های وحشی ممکن است از طریق خوردن oocysts هاگ­زده در غذایی که با پشکل آلوده شده است، مبتلا شوند. هاگ­آوری oocysts برای عفونی شدن لازم است و حداقل باید ۲ روز خارج از بدن میزبان باشد.

Oocysts به­شدت مقاوم بوده و می‌تواند در خاک، گیاهان و fomites به مدت طولانی زنده بماند (هارکنس و واگنر، ۱۹۹۵). اخیراً، پشکل‌های میان­تهی حاوی oocysts های آلوده نیستند (هارکنس، ۱۹۹۷) زیرا یک دوره آمادگی در وجود اکسیژن برای بروز نیاز است.

 Eimeria stiedaeسیکل حیات اندک متفاوتی برای Eimeriaspp روده­ای دارد. oocysts خورده­شده در اثنی عشر تخم­ریزی کرده و sporozoites در موکوس روده قبل از انتقال به کبد، bloodstream و یا macrophages در سیستم لنفاوی نفوذ می‌کند. تکرار برجستگی­های لنف mesenteric قبل از انتقال از طریق گردش خون پرتال کبد به liver است که وارد مجرای bile سلول‌های epithelial رخ می‌دهد. در اینجا، چرخه حیات با آزادسازی کامل oocysts در مجرای bile تکمیل می‌شود. دوره آمادگی به مدت ۱۵-۱۶ روز طول می‌کشد و oocysts حداقل ۱۰-۱۴ روز پس از این در پشکل‌ها یافت می‌شود (اون، ۱۹۹۲).

نشانه‌های بالینی کوکسیدوز کبدی

به­ شدت عفونت (تعداد oocysts ) و وضعیت ایمنی بستگی دارد. خرگوش‌های ۳ تا ۴ هفته ممکن است oocysts در پشکل‌هایشان داشته باشند اما علائم بالینی در خرگوش‌های نسبتاً مسن­تر و (۵-۸ هفته) در زمان از شیر گرفتن شدیدتر است. این علائم با جراحات کبد و مجراهای bile همراه بوده و شامل کاهش وزن، ascites، یرقان، اسهال و hepatomegaly است. خرگوش‌های از شیر گرفته­شده عمدتاً مبتلا می‌شوند.

تشخیص‌ها بر اساس یافته oocysts در شناوری پشکل انجام می‌شوند (روش‌های concentration ممکن است نیاز شوند). Oocysts مربوط به E. stiedae بیضی­ شکل بوده و بزرگ‌تر از coccidian oocysts روده است. آن‌ها را می‌توان بر اساس اندازه و شکلشان تشخیص داد. معاینه بافت­شناسی کبد، مراحل coccidial را در بافت روپوشی  مجرای bile نشان می‌دهد.

علائم پس از مرگ

به predilection انگل برای مجراهای bile مربوط می‌شوند. کانون‌ها یا طناب‌های زرد کم­رنگی در کبد وجود دارند. این کانون‌ها هنگامی که بریده می‌شوند، مایع زردرنگ تراوش می‌نمایند. مثانه gall و مجراهای bile ممکن است ضخیم شده و ورم کرده باشند. کبد منبسط­ شده (احتمالاً چند برابر اندازه نرمالش) و فیبروتیک می‌شود.

مثانه gall، منبسط، متورم شده و با اووسیست­ها که با smears مرطوب bile قابل مشاهده‌اند، بسته­بندی می‌شود. لکه‌های فشار سطح برش برجستگی‌های لنفاوی روده­بند یا کبد ممکن است در همه مراحل انگل که معروف به هفت مرحله مختلف schizont است، دیده شوند (اون، ۱۹۹۲). بقایای بیماری ممکن است در کبد بمانند تا گاهی اوقات چند سال بعد با معاینه پس از مرگ کشف ‌شوند. جانوران تازه از شیر گرفته ­شده بیشترین آسیب­ پذیری را داشته و آن‌هایی که احیاء می‌شوند، ایمنی همیشگی دارند. بهترین روش پیشگیری یا کنترل این بیماری بهداشت مناسب است.

درمان بیماری ایجادشده ممکن است دشوار باشد

زیرا خرگوش‌هایی که به ­خوبی غذا نمی‌خورند، داروها را در غذا دریافت نمی‌کنند. درمان دارویی باید در ترکیب با فرآیندهای مناسب پاکسازی و ضد عفونی باشد تا موفقیت­آمیز عمل کند. در یک پژوهش مقایسه­ای در مورد واکنش خرگوش‌های مبتلا به E. stiedae به درمان با sulphaquinoxaline، robenidine، methyl benzoquate، clopidol و ترکیب متیل benzoquate و clopidol، مشخص شد که فقط sulphaquinoxaline و ترکیب متیل benzoquate و clopidol کنترل رضایت­بخشی برای انگل فراهم می‌کنند (جوینر و همکاران، ۱۹۸۳).

Toltrazuril (Baycox, Bayer) در آب نوشیدنی اثر فوق­العاده­ای در کاهش دفع از روده و Eimeria spp کبد دارد. یک رژیم درمانی دو روزه بعد از گذشت ۵ روز از کاهش علائم بالینی تکرار می‌شود و امکان افزایش ایمنی را می‌دهد (پیترز و چیرومز، ۱۹۸۶؛ ردروب و همکاران، ۲۰۱۰).

کوکسیدوز در خرگوش‌های خانگی

گاهی اوقات در خرگوش‌های خانگی، کوکسیدوز در خرگوش نوزاد تازه خریداری­ شده ایجاد می‌شود. کوکسیدوز روده­ای موجب بی­اشتهایی، کاهش وزن و اسهال مزمن می‌شود و ممکن است خون را متأثر کند. اغلب، جانوران مبتلا به کوکسیدوز کبدی، لاغر، pot-bellied و کم­سن هستند.

گاهی اوقات یرقان مشاهده می‌شود.

عفونت‌های ترکیبی نیز اتفاق می­افتند. تقریباً افزایش میزان bilirubin در خرگوش‌ها در این سن برای کوکسیدوز کبد pathognomonic است (به­ ویژه ممکن است در ترکیب با سایر شواهد بیوشیمیایی آسیب کبد همچون افزایش AST، ALT، GT گاما و مقادیر فسفاتاز آلکالین . Coccidial oocystsدر پشکل‌ها دیده شود).

با گذشت زمان، جانورانی که برای درمان معرفی می‌شوند، معمولاً آن‌هایی هستند که از عفونت ریکاوری شده‌اند. اگر خرگوش فعال بوده و خوب غذا بخورد، معمولاً تشخیص با تزریق داروهای sulpha خوب است. تعلیق Paediatric مربوط به trimethoprim/sulfamethoxazole را می‌توان برای درمان بیمار تنها به کار برد. یک رژیم غذایی متعادل نیز موردنیاز است زیرا کوکسیدوز کبدی با متابولیسم ویتامین تداخل می‌یابد.

در این مقاله انواع کوکسیدوز در خرگوش بررسی شد.

وبسایت و اینستاگرام ما را دنبال نمایید

به روز ترین کلینیک دامپزشکی تهران، کلینیک دامپزشکی روژان

۰۹۱۲۹۲۶۳۰۵۵- ۷۷۴۶۱۳۶۸-۰۲۱

طب خرگوش

نویسنده:پروفسور مولی وارگا

مترجم:آقای دکتر احمدرضا الهیار ترکمن

قبل از انجام هرگونه اقدام با دامپزشک خود مشورت نمایید؛ادمین و سایت روژان پت هیچگونه مسئولیتی در قبال اقدامات خودسرانه و عواقب ناشی از آن ندارد.